De keuzes van Ratas del Viejo Mundo
Op 29 november kwamen de Ratas del Viejo Mundo ons Kraakhuis onveilig maken. Onze man in de zaal, Koerian Verbesselt, maakt hieronder enkele spitsvondige kanttekeningen. Zijn vriendin, Hannah Hoebeke, probeerde de klanken en emoties dan weer te vertalen in kleuren.
Drank, liefde, wolven en microstoria
Moord! Pest! Aflaten! Kolonisatietochten! Algemeen verderf! Slechte tafelmanieren! Zedenverwildering onder corrupte en machtsgeile clerici! Onbereikbare, elitaire liefdesidealen waar we heimelijk al onze romantische escapades aan afmeten! Ambachtslui die nog echt een stiel konden en niet van die brol die in China gemaakt wordt!
We associëren de late middeleeuwen en vroege vroegmoderne tijd in onze populaire cultuur met veel zaken. Meestal behoren menselijke besognes, verzuchtingen, gevoelens en alledaagse zwaktes niet tot de selectie. Ratas del Viejo Mundo bewees ons echter dat dergelijk epitheta wel thuishoren in ons repertoire als we over deze vervlogen tijden spreken. Ze deden dat bovendien niet met verheven orkeststukken uit Venetië of andere exotische oorden, nee, met polyfone gezangen en luitgetokkel uit het vuige Bourgondië en Parijs bespeelden zij ons gemoed.
De Ratas brachten ons aan het verstand dat de meeste late middeleeuwers en vroeg-vroegmoderne tijders ook maar gewone mensen waren, die niet geïnteresseerd waren in het ontvolken van continenten door middel van een snotvalling of op een gammele houten sloep naar Indonesië vertrokken voor wat peper en curry. Ratas del Viejo Mundo slaagde erin vaak modale levens en beslommeringen die al een tijdje achter ons liggen een muzikale vertaling te geven, zowel instrumentaal als vocaal.
Het ensemble puurde hiervoor niet toevallig uit een profane traditie. Geen repetitieve kerkgezangen in Latijn of Grieks, dat was ook toen al voor bomma’s zo blijkt. Tru tru trut en avant, il faut boire of Toutes les nuits tu m’es presente: het zijn zinnen die uit de monden van bontgelinte en karig gehersende Overpoortdelinquenten lijken geplukt. In de veertiende, vijftiende en zestiende eeuw waren ze echter gemeengoed onder troubadours en componisten. En die mensen werden daarvoor betaald hé! Ockeghem, Lassus, Garnier (niet de shampoo): een select clubje Klaraverslaafde muzieknerds kent die mannen vandaag nog. De zangers van Ratas del Viejo Mundo brachten deze ongure liederen met zoveel mimiek dat wij even overtuigd waren dat ze zich voor hun concert in het sop hadden begeven – method acting heet dat met een anglicisme. Zuipen en vuile ziektes, dat klinkt al wat universeler dan beeldenstormen en heksenverbrandingen.
Al gauw sloegen de ratten een somberder toon aan. Al dat gezuip en gecopuleer eindigt steeds in hartzeer, Temptation Island is van alle tijden. Van een nauwelijks hoorbaar en waarschijnlijk vruchteloos Réveillons-moi mon bel ami gaat het dan naar d’Amours me plains en Nuit froid et sombre. Ze hadden beter naar meneer pastoor moeten luisteren. Ook hier was de mimiek van de zangers impeccable – we trekken onze verengelste beschuldiging van zonet in. Mensen blijven mensen, 600 jaar terug, of nu, zo blijkt.
Dat niet alle beslommeringen van de toenmalige Fransen zo universeel waren, en bijvoorbeeld geen lelijke fluovestjes droegen (nota bene: machthebbers waren ook toen al arrogante eikels in gouden kamers), werd dan wel weer duidelijk in Ai vis lo lop. Soetkin Baptist benutte haar glasheldere stem om haar angst na het zien van een wolf ten berde te brengen.
De ratten zetten, zoals hun naam doet vermoeden, een heel menselijke, down to earth vertolking neer van componisten uit de renaissance. De spreekwoordelijke stijfheid van klassieke orkesten ruimde baan voor beweeglijkheid en ongebreideld spelplezier. Leider Floris De Rycker reisde schijnbaar heel Europa af om de artiesten met het meest sympathieke aura rond hem te verzamelen. De arrangementen voor onder andere klavecimbel, citer, psalterion (rep je naar wikipedia) en gamba waren heel bevattelijk, subtiel en zaten vol textuur en tactiliteit. We weten niet of het de missie van de ratten was de microstoria van De Bijloke te worden, maar ze is wel geslaagd.